Theo tài liệu lưu trữ, Ban Ngoại vụ tỉnh Lào Cai được thành lập ngày 10/7/1965 theo Quyết định số 426/QĐ-TCDC của Uỷ ban Hành chính tỉnh trong điều kiện Lào Cai khi đó còn là một tỉnh nghèo, lạc hậu, với vô vàn khó khăn trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, cả nước đang tập trung sức lực cho cuộc kháng chiến trường kỳ chống đế quốc Mỹ. Trên cơ sở chỉ đạo của Phủ Thủ tướng giao cho tỉnh Lào Cai xúc tiến việc hợp tác trong lĩnh vực giao thông vận tải với phía bạn Trung Quốc, Ban Ngoại vụ được thành lập để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ cơ bản như: Giải quyết các thủ tục cần thiết để phía bạn sang giúp ta xây dựng các công trình giao thông vận tải trên địa bàn tỉnh; giúp tỉnh chỉ đạo các ngành, các cấp giải quyết tốt những yêu cầu của bạn như: tổ chức di chuyển nhân dân nằm trong vùng quy hoạch xây dựng, trưng dụng đất đai, đền bù hoa màu, tài sản, giao mặt bằng công trường, cung cấp vật liệu xây dựng…; phối hợp với các cơ quan, địa phương liên quan thực hiện công tác tuyên truyền, giáo dục cán bộ, nhân dân về nâng cao cảnh giác cách mạng, bảo vệ trị an, giữ gìn bí mật, phòng chống gián điệp, biệt kích và hoạt động phá hoại của bọn phản cách mạng, phát huy tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản, tăng cường tình hữu nghị Việt - Trung; phối hợp với bạn để bố trí kế hoạch phòng không và chiến đấu…
Sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất, năm 1976 tỉnh Lào Cai cùng với các tỉnh Yên Bái và Nghĩa Lộ được sáp nhập thành một và lấy tên là tỉnh Hoàng Liên Sơn. Giai đoạn này, thực hiện chủ trương đối ngoại của Đảng và Nhà nước, công tác đối ngoại của tỉnh tập trung vào việc tăng cường quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước thuộc khối XHCN như Liên Xô, Cu Ba và các quốc gia trung lập, cũng như tập trung giải quyết các vấn đề liên quan đến Việt kiều hồi hương. Riêng với Trung Quốc, quan hệ ngoại giao bị gián đoạn sau sự kiện chiến tranh biên giới tháng 2/1979.
Ngày 01/10/1991 tỉnh Lào Cai được tái lập. Cùng với sự ra đời của các sở, ban, ngành, đoàn thể trong bộ máy hành chính nhà nước của tỉnh, Ban Ngoại vụ tỉnh Lào Cai đã được tái thành lập theo Quyết định số 13/QĐ.UB ngày 28/01/1992 của UBND tỉnh nhằm thực hiện chức năng tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh xúc tiến các hoạt động đối ngoại Đảng, đối ngoại Nhà nước.
Tháng 10/1996, Ban Ngoại vụ được UBND tỉnh giao thêm nhiệm vụ Quản lý nhà nước về biên giới và công tác Ngoại giao nhân dân (Cơ quan Thường trực của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị tỉnh), vì vậy Ban được đổi tên thành Ban Ngoại vụ và Biên giới tỉnh Lào Cai theo Quyết định số 211/QĐ-UB ngày 31/10/1996.
Sau sự kiện Hiệp ước về biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc được ký ngày 30/12/1999, Ban chỉ đạo Phân giới cắm mốc (PGCM) tỉnh Lào Cai và Nhóm PGCM số 3 được thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 3/2001 để thực hiện một nhiệm vụ có ý nghĩa vô cùng quan trọng là tổ chức tiến hành công tác PGCM đoạn biên giới trên bộ thuộc phạm vi tỉnh quản lý (cộng thêm 07 km biên giới thuộc địa phận tỉnh Lai Châu), Ban Ngoại vụ và Biên giới được giao nhiệm vụ là Cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo PGCM tỉnh.
Ngày 19/11/2004, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành Quyết định số 686/QĐ-UB thành lập Sở Ngoại vụ trên cơ sở kiện toàn và nâng cấp từ Ban Ngoại vụ và Biên giới. Đây là một dấu mốc trọng đại trong quá trình phát triển của cơ quan Ngoại vụ nói riêng và công tác Ngoại giao của tỉnh nói chung. Qua đó thể hiện sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, đồng thời khẳng định vai trò và sự lớn mạnh của cơ quan Ngoại vụ tỉnh.
Hiện nay, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Ngoại vụ tỉnh Lào Cai được quy định tại Quyết định số 09/2010/QĐ-UBND ngày 16/6/2010 của UBND tỉnh, theo mô hình thống nhất do liên Bộ Ngoại giao - Nội vụ hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 02/2009/TTLT-BNG-BNV. Vị trí, vai trò của cơ quan Ngoại vụ tỉnh được xác định cụ thể, rõ ràng hơn nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế của công tác đối ngoại và quản lý biên giới trong giai đoạn mới.
Trải qua những giai đoạn lịch sử khác nhau, ngành Ngoại vụ tỉnh Lào Cai đã từng bước phát triển và trưởng thành, có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và phát triển tỉnh nhà.
Quán triệt sâu sắc đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, cơ quan Ngoại vụ đã tham mưu cho tỉnh và trực tiếp tổ chức thực hiện các hoạt động đối ngoại theo phương châm giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Chủ động, sáng tạo trong việc vận dụng các chính sách đối ngoại của Nhà nước, nắm vững tình hình thế giới và khu vực để có đối sách hợp lý trong quan hệ với các đối tác nước ngoài; duy trì và phát triển quan hệ hữu nghị tốt đẹp với các đối tác truyền thống, chiến lược; không ngừng tăng cường mở rộng quan hệ đối ngoại trên cơ sở giữ vững độc lập, chủ quyền, tôn trọng lẫn nhau và cùng phát triển.
Nhận thức được vai trò quan trọng của công tác Ngoại vụ trong tình hình mới, nhất là trong bối cảnh đất nước ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới đòi hỏi chất lượng và hiệu quả công tác ngoại giao phải được nâng lên tầm cao mới, tập thể cán bộ, công chức của Sở Ngoại vụ đã luôn cố gắng phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, ngành Ngoại vụ đã tổ chức phối hợp chặt chẽ các hoạt động đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân, đẩy mạnh công tác ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hoá... nhằm tạo thành sức mạnh tổng hợp trên các lĩnh vực công tác đối ngoại, góp phần làm cho bè bạn trong nước và quốc tế hiểu rõ hơn về Lào Cai, tranh thủ được sự đồng tình, ủng hộ và mở rộng quan hệ hợp tác hữu nghị; góp phần quan trọng vào việc hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công tác PGCM (là tỉnh đầu tiên hoàn thành PGCM trên thực địa, được Chính phủ tổ chức Lễ mừng công ngày 30/12/2007); hoàn thành tốt vai trò là đồng Chủ tịch và Tổng thư ký Nhóm công tác liên hợp giữa bốn tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam (Lào Cai, Hà Giang, Điện Biên, Lai Châu) với tỉnh Vân Nam - Trung Quốc trong hai năm 2008 – 2009; phát huy hiệu quả hợp tác cùng phát triển giữa các địa phương trên tuyến hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc); được chọn là địa phương chủ trì, phối hợp tổ chức hàng loạt hoạt động đối ngoại kỷ niệm 60 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Trung Quốc trong năm 2010…
Thường xuyên trong điều kiện người ít, việc nhiều; cơ sở vật chất phục vụ công tác còn nhiều khó khăn; cơ chế chính sách còn có những hạn chế, bất cập… song cơ quan Ngoại vụ luôn cố gắng hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, được Lãnh đạo tỉnh ngày càng tin tưởng, các bộ, ngành ở Trung ương đánh giá cao tại nhiều hội nghị chuyên ngành đối ngoại. Việc triển khai thực hiện các công tác chuyên môn có nhiều chuyển biến tích cực, ngày càng đạt yêu cầu, chất lượng cao hơn. Hàng năm cơ quan đều được đánh giá, xếp loại “Tập thể hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”; Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh. Năm 2005 được UBND tỉnh tặng Cờ thi đua. Năm 2010 được Hội đồng Thi đua - Khen thưởng tỉnh đề nghị Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba.
Có được những kết quả tốt đẹp nêu trên là do Sở Ngoại vụ thường xuyên nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh; sự hướng dẫn kịp thời về nghiệp vụ của các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Ngoại giao, sự động viên, giúp đỡ của các thế hệ trước… . Bên cạnh đó là sự nỗ lực không ngừng của tập thể cán bộ, nhân viên cơ quan Ngoại vụ qua các thời kỳ.
Trong thời gian tới, trước những đòi hỏi ngày càng cao của thực tiễn công tác, trên cơ sở truyền thống đáng tự hào của ngành Ngoại vụ tỉnh Lào Cai, tập thể cán bộ, công chức Sở Ngoại vụ sẽ tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được, quyết tâm đoàn kết nhất trí vượt qua mọi khó khăn, ngày càng hoàn thiện hơn, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ cũng như lòng mong mỏi, những gửi gắm chân tình của các bậc cha, anh đi trước. Tiếp tục thực hiện tốt vai trò tham mưu cho Tỉnh uỷ, HĐND và UBND tỉnh trong công tác đối ngoại và biên giới, lãnh thổ. Vận dụng sáng tạo, linh hoạt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác đối ngoại và quản lý biên giới để áp dụng phù hợp vào tình hình thực tế tại địa phương, đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh của tỉnh.